Het Gemeentemuseum Den Haag is een museum voor moderne kunst, kunstnijverheid, mode en muziekinstrumenten in Den Haag. Het heeft een lange traditie van kunsteducatie. Bij het museum zijn ruim 200 mensen in dienst. Daarnaast wordt er gewerkt met stagiaires, freelancers, en bedrijven die werkzaamheden in opdracht verrichten.
Vier jaar geleden heeft de directie van het Gemeentemuseum besloten om meer te doen aan de verankering van het museum in de stad. Immers, de gemeente geeft subsidie en is eigenaar van de collectie. En al ging het goed met de bezoekersaantallen, de meeste van de bijna 400 000 bezoekers per jaar komen toch van buiten de stad. ’Elke zichzelf respecterende stad heeft een eigen voetbalclub en een theater. We willen hét museum van de Hagenaars worden, en icoon van onze eigen stad’.
De opdracht die daaruit voortvloeide was dan ook geen gemakkelijke voor projectleider Barbara Berger. De opdracht luidde: ‘Zorg dat er achter elke voordeur in Den Haag tenminste één keer gepraat wordt over een bezoek aan het Gemeentemuseum. Zet het museum op het netvlies van elke Hagenaar. En haal zoveel mogelijk mensen naar ons toe, door speciale acties in de verschillende buurten.’ Het museum, gelegen in een chique wijk van Den Haag, moest dus laagdrempeliger gaan worden voor alle burgers in de stad en zich méér gaan profileren als museum voor iedereen.
Om de inwoners van Den Haag aan te sporen om te komen, besloot het Gemeentemuseum om gedurende een half jaar gratis toegankelijk te zijn voor de inwoners van Den Haag. Per wijk werd op maat, in overleg met mensen in de buurt, een campagne opgestart om bewoners uit te nodigen.
Berger besloot allereerst om zelf de wijken in te gaan om met verschillende belangenorganisaties zoals woningcorporaties, bibliotheken, winkeliers, kerk- en moskeeverenigingen, bewonersorganisaties, straatvertegenwoordigers en het lokale bedrijfsleven te praten. Alle wijken dienden met maatwerk te worden bediend, en Barbara probeerde ideeën uit de wijk voor uitstapjes naar het museum zoveel mogelijk te honoreren.
Ze ontdekte al snel de vele sociale netwerken in de Haagse wijken. In elke buurt zijn er informele leiders met een grote achterban, die wisten hoe je wijkbewoners kon bereiken. Zij vertelden dat het Gemeentemuseum gratis toegankelijk was voor een half jaar. De centrale vraag die Barbara Berger stelde was altijd: Wat kan of moet ik u bieden, zodat u en uw wijk het Gemeentemuseum gaan bezoeken?
Berger kwam als eerste in contact met inwoners van de wijk Segbroek. In deze wijk werd een krantje met een bijgevoegd pasje verspreid. Op vertoon van het pasje had men een half jaar lang gratis entree. Het gevolg was echter dat de krantjes massaal werden weggegooid en de pasjes eruit werden gehaald. Daarna werd besloten om in de volgende wijk geen uitgebreide krant meer te verspreiden. Toch namen 5000 bewoners van de wijk Segbroek de moeite om nu eens eindelijk naar het nabij gelegen museum te komen.
Bij de tweede wijk, Loosduinen, op 5 kilometer afstand van het museum werd een kalender verspreid onder de veelal bejaarde wijkbewoners. Met de kalender werd duidelijk gemaakt wat er zoal te zien is in het Gemeentemuseum en dat het museum een half jaar lang gratis bezocht kon worden. Ook de Loosduiners kwamen massaal.
Bij alle komende wijken werden sleutelhangers, met aan de ene kant een afbeelding van een kunstwerk en aan de andere kant eentje van het museum zelf, verspreid onder de wijkbewoners. Op vertoon van een sleutelhanger had men gratis toegang tot het Gemeentemuseum.
Wanneer de wijkbewoners met minstens 10 à 15 mensen tegelijk kwamen, bood het Gemeentemuseum een gratis rondleiding aan. Dit bleek een succes, want complete straten organiseerden samen een cultureel uitje en kwamen naar het Gemeentemuseum.
Bij binnenkomst stond een groep rondleiders klaar om de hoogtepunten van het museum te laten zien, maar je kon natuurlijk ook op eigen gelegenheid door het museum wandelen. Bij een rondleiding is het volgens Berger wel zaak dat het niet langer dan 20 minuten duurt, zodat de aandacht wordt vastgehouden. Alle topstukken van de collectie werden getoond, maar de wat moeilijkere kunst werd vermeden om het voor iedereen interessant en toegankelijk te houden.
Via het project werden ook andere acties opgezet, onder andere in samenwerking met de lokale winkeliersverenigingen. Die nodigden hun klanten uit voor bijvoorbeeld één van de zogeheten avondopenstellingen, eigenlijk een soort buurtfeesten in het museum. Dan zette het museum gratis bussen neer in de betreffende wijk, waar iedereen zonder vooraanmelding kon instappen. Zo’n avond versterkte het buurtgevoel. In het museum werd iedereen met koffie ontvangen. Vervolgens hadden de buurtbewoners de mogelijkheid om een rondleiding te volgen en voor de jongste bezoekers waren er kinderactiviteiten georganiseerd. Per wijk werden er gemiddeld twee van dit soort avonden georganiseerd.
Door de gratis bus en de gratis entree werd een bezoek aan het museum een stuk laagdrempeliger en kwamen onder andere veel allochtonen. Bovendien zorgt zulk massaal museumbezoek voor vele nieuwe kennismakingen onder de wijkbewoners.
Sinds het project 3,5 jaar geleden werd gestart, hebben inmiddels meer dan 75.000 bezoekers het museum bezocht. Dat is ruimschoots boven de verwachting die het museum van de wijkaanpak had. Om herhaalbezoek te bevorderen, kregen de bezoekers na afloop van een bezoek aan het Gemeentemuseum een bonnetje. Met het bonnetje kon men in de zomer weer terugkomen tegen de geringe prijs van 1 euro. Veel wijkbewoners hebben hier gebruik van gemaakt en zijn dus inmiddels meerdere keren in het museum geweest.
Het project heeft ervoor gezorgd dat het Gemeentemuseum zich inmiddels heeft ontwikkeld tot een belangrijke maatschappelijke speler binnen Den Haag. In samenwerking met ondermeer ADO Den Haag, maar ook met ziekenhuizen en welzijninstellingen zijn inmiddels ook een aantal andere samenwerkingsprojecten opgezet.