Om eigen inkomsten te vergroten zijn particuliere fondsenwerving en sponsorwerving sinds de bezuinigingen weer sterk in opmars. Een gift kan klein of groot zijn, eenmalig of structureel, en de gever kan er iets voor terug krijgen, of juist helemaal niet. Er zijn verschillende manieren van doneren die je als organisatie mogelijk kunt maken. In dit artikel een overzicht van een vijf manieren van doneren.
De meest voor de hand liggende manier van doneren is de eenmalige donatie. Zowel bedrijven als particulieren kunnen in de regel een donatie geven aan een culturele instelling. Een wijze waarop dit gemakkelijker gemaakt kan worden is het oprichten van een eigen fonds, waaraan bijdragen geleverd kunnen worden. Zo heeft het Noord Nederlands Orkest het Instrumentenfonds, dat wordt gebruikt om nieuwe instrumenten aan te schaffen. Donateurs die meer dan €50 per jaar schenken worden uitgenodigd voor een speciaal concert.
Bij zakelijke donaties is er vaak sprake van sponsoring, waarbij de donateur een tegenprestatie kan verwachten, zoals het plaatsen van een logo op communicatiemiddelen.
Als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) kun je particuliere donateurs mogelijk sneller over de streep trekken door hen te informeren over het mogelijke belastingvoordeel bij schenking. In de Geefwet is namelijk het volgende fiscale voordeel vastgelegd: schenkingen aan een culturele instelling met een ANBI-status mogen voor 125% worden afgetrokken in de inkomstenbelasting, met een maximum van €5000. Het resultaat is dat iedereen die 100 euro geeft aan een culturele instelling, 125 euro in aftrek kan brengen.
Tot slot is er steeds meer aandacht voor een wel heel specifieke vorm van eenmalige particuliere donatie: het nalatenschap. Culturele instellingen kunnen namelijk ook worden opgenomen in het testament, waarbij weer belastingvoordeel te behalen is. Deze manier van doneren wordt als lastig ervaren om te bespreken, vanwege de sensitiviteit van het onderwerp.
Organisaties die hier al wel speciale aandacht aan besteden zijn onder andere het Concertgebouw en het Residentie Orkest. Zij hebben een speciale plaats op hun website ingericht waar de mogelijkheden worden uitgelegd en waar een contactpersoon staat aangewezen voor persoonlijk advies op maat.
Donaties kunnen ook ingezet worden om een bepaald doel te financieren. Als gever ben je zo precies op de hoogte van waar jouw geld voor gebruikt wordt. Een voorbeeld van een dergelijke, duidelijke bestemming is te vinden in Vught: “Vrienden van Theater de Speeldoos heeft tot doel zaken en activiteiten mogelijk te maken, die binnen het normale budget van het theater zelf nauwelijks te realiseren zijn. Voorbeelden zijn bijv. het voordoek, de stoelverhogers, het mengpaneel, de film-projector en de vleugel.”
Daarnaast geeft deze vorm van donateurswerving, dat veel raakvlakken heeft met crowdfunding, aanleiding tot ludieke campagnes. Recent startte De Kleine Komedie de crowdfundingcampagne “Help Hijsen”, waarbij geld wordt gevraagd voor het aanschaffen van een nieuwe trekkenwand (de hijsinstallatie dat decors verplaatst in de toneeltoren).
De oude trekkenwand is afgeschreven en er is geen budget voor vervanging. Daarom doet het theater een beroep op het publiek. En, met een donatie maken mensen ook nog kans op het gouden ticket: een jaar lang gratis entree bij De Kleine Komedie.
Een ander voorbeeld van crowdfunding komt van TAQA Theater de Vest. Zij wilden graag een nieuwe grote zaal realiseren, inclusief nieuwe tribune met mooie stoelen. Voor ca. €450, de kostprijs van de nieuwe stoelen, kunnen mensen zichzelf of een ander een stoel cadeau doen.
Uniek is deze actie niet: de Stadsschouwburg Amsterdam initieerde deze actie en ook Schouwburg de Lawei hanteert hetzelfde principe. In Drachten staan de stoelen er echter al, dus kan je een stoel ‘adopteren’ voor €175. Bij de theaters zijn er voordelen verbonden aan het hebben van een eigen stoel: voorrang op kaartverkoop, je naam op de stoel en je eigen plek in de zaal.
De Kleine Komedie doet hier nog een schepje bovenop: je kunt niet alleen een rang kiezen waar jouw stoel zich bevindt met bijpassende prijs (4e rang stoel €50, 3e rang €100, 2e rang €150, etc.) maar de opbrengsten van de donatie worden gebruikt om talentontwikkeling te ondersteunen.
Ook musea maken gebruik van het crowdfunding principe: zo haalde het Rijksmuseum Twente in vier weken tijd €34.980 op bij het publiek voor de aanschaf van het schilderij ‘Boomachtig landschap met een rustende herder bij een zonnig pad en schapen’ (ca. 1746), van Thomas Gainsborough. Eerder behaalde het Amsterdam Museum ook een succes met het ophalen van €51.349,00, ten behoeve van de restauratie van het schilderij De Intocht van Napoleon te Amsterdam van Matthieu van Bree uit 1813.
De derde vorm van geven is geen onbekende in de cultuursector: de vriendenclub. Een paar jaar geleden hadden vriendenclubs nog een beetje een stoffig imago, maar door vernieuwde aandacht voor deze vorm van mecenaat is de vriendenclub weer in opmars.
Het principe is bij de meeste culturele instellingen gelijk: bezoekers kunnen hun favoriete culturele instelling financieel steunen door een vast en relatief laag bedrag per jaar. Bij Parkstad Limburg Theaters is dit bijvoorbeeld €25,50 per adres, bij Theaters Tilburg €30 per twee personen en bij het Rijksmuseum €50 per persoon.
Vriendschap bestaat echter uit geven en nemen, dus voor deze gift mogen een aantal wederdiensten verwachten. Bij bovengenoemde organisaties zijn dit voordelen op het gebied van service; zoals korting op tickets, een aantal vrijkaarten, eerder kunnen bestellen, persoonlijke aandacht en soepelere regelgeving, gratis activiteiten zoals inleidingen en borrels, et cetera.
Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met bezoekers structureel aan jouw organisatie te binden. Daarom kan het interessant zijn een speciale vriendenclub op te zetten, bijvoorbeeld gericht op kinderen. Een voorbeeld hiervan is de kidsclub Rail Rookies van Het Spoorwegmuseum. Voor €15 kunnen kinderen onder de 13 jaar lid worden van de club.
Wat krijgen ze hiervoor terug? Onder andere een welkomstcadeau, een persoonlijke clubpas, 4x per jaar een magazine en toegang tot de jaarlijkse clubdag. De kinderen hoeven niet altijd in het museum te zijn om zich bezig te kunnen houden met de kidsclub: er zijn ook leuke en educatieve opdrachten voor thuis.
Wil je meer weten over de visie achter Rail Rookies? Tijdens de inspiratiemiddag op 21 mei a.s. komt Marleen Schlichting, verantwoordelijk voor de kidsclub, vertellen over de geleerde lessen en problemen die je tegenkomt, de manieren waarop het museum werkt aan de groei van de club, de rol van partners en natuurlijk de resultaten en opbrengsten van de club.
Bij een mecenas wordt vaak gedacht aan een 50-plusser die flinke bedragen neertelt. Dit kan echter ook anders, zo bewijzen Stedelijk Museum, FOAM en het Rijksmuseum. Zij richten zich op een jongere generatie (25-45 jaar) die het museum voor een wat groter bedrag dan de vriendendonaties (tussen de €100 en €450 per jaar) willen steunen.
Doneren wordt hier doorgaans beloond met gratis (fastlane) toegang tot het museum en uitnodigingen voor exclusieve evenementen, zoals de opening van een nieuwe tentoonstelling.
Naast de particuliere vriendenclubs en reguliere zakelijke sponsoring is er ook een tussenvorm mogelijk voor het zakelijk netwerk. Je kunt het op verschillende manieren aantrekkelijk maken voor bedrijven om zich naast financieel, ook sociaal betrokken te voelen. Zo is er de Luxor Business Club van het Luxor Theater Rotterdam, waarbij directeuren of leden van het directieteam van verschillende bedrijven onderling in een informele sfeer vier keer per jaar met elkaar in contact komen met als doel de zakelijke contacten te versterken en netwerken uit te breiden.
Een ander voorbeeld is het zakelijk netwerk De Rijsttafel bij poppodium de Kroepoekfabriek. De Rijsttafel bestaat uit een groep bedrijven die €750 per jaar betalen. Ze mogen voor de besteding van dit geld uit vier ambities kiezen, die de Kroepoekfabriek heeft opgesteld voor het volgende jaar. Hier komt de specifieke doelstelling uit tip 2 weer terug. Daarnaast worden ze één keer per jaar uitgenodigd voor een gezellige avond met muziek en dans, waarbij ze vijf relaties mogen meenemen. Lees in deze case meer over De Rijsttafel en andere manieren van donateurswerving van De Kroepoekfabriek.