Eerlijke beloning voor zzp’ers

Cultuurmarketing is voorstander van een eerlijke beloning voor zzp’ers die op opdrachtbasis marketingcommunicatie werkzaamheden uitvoeren voor culturele instellingen. Afgelopen zomer organiseerde Cultuurmarketing daarom een online bijeenkomst, waarin met een groep zzp’ers de uitdagingen met betrekking tot uurtarieven zijn besproken. Naar aanleiding daarvan is een enquête opgesteld om breder inzicht te krijgen in de praktijkervaringen van freelancers die marketing en/of communicatiewerkzaamheden uitvoeren voor culturele organisaties. De peiling maakt duidelijk dat er grote verschillen zijn in uurtarieven die met name gecreëerd worden door te veel concurrentie, verkeerde verwachtingen bij opdrachtgevers en weinig solidariteit tussen collega’s. 

Uitvoerende en strategische werkzaamheden voeren de boventoon 

144 zzp’ers beantwoordden in februari 2022 enquêtevragen over uurtarieven. Van deze 144 respondenten werkte 22,1% twee jaar of korter als zzp’er in de culturele sector, 52,1% tussen de twee en tien jaar en 25,7% meer dan tien jaar. 

De marketeers zijn met name werkzaam voor de presenterende podiumkunsten, producerende podiumkunsten, festivals en musea. 

De zzp’ers houden zich zowel met uitvoerende (80,7%) als strategische opdrachten (75%) bezig. Managementwerkzaamheden (27,1%) en consultancy (27,9%) komen een stuk minder vaak voor. 

Waar baseer je je uurtarief op?

Zzp’ers die op opdrachtbasis marketingcommunicatie werkzaamheden uitvoeren voor culturele instellingen baseren hun uurtarief momenteel met name op het aantal jaren ervaring (82,5%), het soort werk dat zij verrichten (83,3%) en de omvang van de opdracht (78,1%). Er wordt minder gekeken naar het aanzien van de opdrachtgever (18,4%) en/of naar cao brutering (13,2%) (bij een cao-brutering wordt het cao salaris van iemand in loondienst omgerekend naar een zzp-tarief). 

44,8% van de respondenten die geen gebruik maakt van een cao brutering, geeft aan dat zij wel interesse hebben in tools die het mogelijk maken om een uurtarief te berekenen op basis van een cao loon. Platform ACCT en de Kunstenbond bieden beide een dergelijke tool aan. De tool van Platform ACCT is geen resultaat van onderhandelingen tussen sociale partners, maar leunt op de uitgangspunten van het Ministerie van SZW en het flexicurity-principe ‘meer onzekerheid = hogere beloning’. Ook de Kunstenbond biedt een rekentool, namelijk de tariefchecker waarbij je een minimumtarief en een realistisch tarief kan uitrekenen.  

Grote verschillen in uurtarieven

Het overgrote merendeel van de respondenten (85,7%) geeft aan dat zij een minimumtarief hebben vastgesteld. Dit minimumtarief varieert echter enorm, namelijk tussen de €10 en €100 per uur. We vroegen de respondenten naar hun laagst gehanteerde uurtarief van de afgelopen twee jaar. Daar kwam een gemiddelde uit van €42,97 per uur en het bedrag van €40 werd het vaakst genoemd. 

De antwoorden op de vraag wat het hoogst gehanteerde tarief van de afgelopen twee jaar was, lag tussen de €20 en €160 per uur. Het gemiddelde van alle respondenten ligt daarmee op €69,33 per uur, waarbij €50 het vaakst genoemd werd. 

Het gemiddelde uurtarief dat de zzp’ers voor hun werkzaamheden willen ontvangen, ligt op €62,48 per uur. Toch werden hierbij wederom sterk uiteenlopende antwoorden gegeven, met als laagst genoemde bedrag €28 per uur en €135 als hoogst genoemde bedrag. 

Langer werkzaam als zzp’er geeft geen garantie op hoger uurtarief 

Ondanks dat marketeers hun uurtarief met name baseren op het aantal jaren ervaring, liggen de uurtarieven in verhouding met het aantal jaren dat zij werkzaam zijn als zzp’er redelijk dicht bij elkaar. Het laagst gehanteerde tarief van de afgelopen twee jaar, van de marketeers die minder dan twee jaar werkzaam zijn als zzp’er binnen de culturele sector, was gemiddeld €38,32. De antwoorden variëren van €10 tot €60 per uur. Het hoogst gehanteerde tarief bij deze groep zzp’ers lag tussen de €20 en €125 per uur en heeft een gemiddelde van €62,21.

Bij de groep marketeers die tussen de twee en tien jaar als zzp’er in de culturele sector werken, ligt het gemiddelde minimale uurtarief op €41 per uur. De genoemde bedragen liggen tussen de €17,50 en €100. Het hoogst gehanteerde uurtarief van de afgelopen twee jaar lag tussen de €25 en €135 met een gemiddelde van €65,62. 

De groep zzp’er die langer dan tien jaar in het vak zitten, hebben de afgelopen twee jaar gemiddeld minimaal €48,91 per uur verdiend, waarbij de tarieven varieerden van €20 tot €100 per uur. Het hoogst gehanteerde tarief lag gemiddeld een stuk hoger, namelijk op €80,89 per uur, met antwoorden van €30 tot €160 per uur. 

Het gemiddelde uurtarief dat een zzp’er wil ontvangen, ligt bij zzp’ers die minder dan tien jaar als zzp’er werkzaam zijn in de culturele sector relatief dicht bij elkaar. Het gemiddelde dat marketeers die minder dan twee jaar werkzaam zijn als zzp’er in de culturele sector willen ontvangen ligt op €58 per uur, maar de antwoorden variëren tussen de €28 en €100 per uur. Marketeers die tussen de twee en tien jaar werkzaam zijn als zzp’ers willen gemiddeld €60,58 per uur verdienen. Deze antwoorden liggen tussen de €30 en €135 per uur. Wanneer marketeers langer dan tien jaar in het vak zitten, ligt het gemiddelde uurtarief dat zij willen ontvangen een stuk hoger, namelijk op €72,10 per uur. Deze antwoorden liggen dichter bij elkaar en variëren tussen €50 en €110 per uur. 

Opdrachtgevers hebben weinig kennis en onrealistische verwachtingen

Ondanks dat zzp’ers zelf goed weten wat hun kwaliteiten zijn en wat zij hiervoor zouden willen verdienen, geven zij aan dat deze kwaliteiten nog niet genoeg gewaardeerd en erkend worden door de opdrachtgevers van culturele instellingen. 47% van de respondenten stelt dat opdrachtgevers over het algemeen niet voldoende kennis hebben over de uurtarieven voor het werk dat zij uitbesteden. 59,8% van de respondenten is dan ook niet tevreden over het uurtarief dat zij ontvangen. 

Opdrachtgevers hebben volgens de respondenten met name te weinig kennis over wat een marktconform uurtarief is: “Het is in de culturele sector niet in verhouding met wat er in andere sectoren voor dezelfde kennis/expertise wordt betaald. Verder wordt er niet gekeken naar ervaring in jaren; met andere woorden: junior, medior of senior ervaring. Voor zzp’ers wordt alles vaak onder een tarief geschaald.” 

Daarnaast gaan opdrachtgevers vaak niet mee met de tijd: “Voor mijn gevoel is voor freelance cultuurmarketeers het marktconforme tarief al bijna tien jaar hetzelfde (€45-50). Het lijkt niet mee te stijgen met inflatie. Sinds kort staat er in de podium cao een bepaling over zzp’ers en meerdere opdrachtgevers grepen dit bij mij aan om juist minder te willen betalen dan voordat die bepaling er was. De ‘ten minste’ 40% hoger voor zzp nemen zij letterlijk als ‘precies’ 40%.” 

Opdrachtgevers houden ook weinig tot geen rekening met het aantal uren die zzp’ers nodig hebben om een opdracht succesvol af te ronden: “Opdrachtgevers onderschatten nog wel eens wat de scope van een project is en hoeveel marketing en PR nodig is om een succesvolle campagne op te zetten. Zowel in aantal werkuren, budget voor marketingkosten en inzicht in type marketingmedewerkers die het beste aangehaakt kunnen worden (uitvoerend vs strategisch).” Aan de andere kant ervaren sommige zzp’ers ook dat werkervaring (en daarmee de capaciteit om opdrachten snel en kundig af te ronden) niet naar rato beloond wordt: “De meerwaarde van een goed en duurzaam idee wordt onderschat. Ze snappen niet waarom je, zeker als je jaren ervaring hebt en je sneller oplossingen presenteert, juist goed betaald moet worden.”  

Ten slotte hebben veel opdrachtgevers volgens de respondenten weinig kennis over de lasten die een zzp’er zelf moet dragen en worden hun uurtarieven nog te vaak vergeleken met tarieven van iemand die in loondienst werkt: “Opdrachtgevers onderschatten van welke prijs je als zzp’er kunt rondkomen. Ze onderschatten hoeveel je moet afdragen en sparen voor bijvoorbeeld vakantie, ziekte, pensioen etc. Ze vergeten dit vaak en zien het inhuren van een zzp’er dan als een goedkopere optie dan iemand in loondienst nemen.”  

Te veel concurrentie betekent weinig ruimte voor onderhandeling

Dit gebrek aan kennis van opdrachtgevers over wat het betekent om een zzp’er in de culturele sector te zijn, zorgt ervoor dat 59,3% van de respondenten het onderhandelen over uurtarieven als een uitdaging ervaart; slechts 17% heeft hier geen problemen mee. 

De grootste uitdaging voor zzp’ers in de culturele sector, ligt momenteel bij het opkomen voor zichzelf. Er is weinig ruimte voor onderhandeling en daarnaast heeft de gemiddelde zzp’er (te) veel compassie met de sector en houdt zij (te) veel rekening met de opdrachtgever: “Ik denk te veel voor de opdrachtgever en houd vaak rekening met de portemonnee van de organisatie. Hierdoor snij ik mezelf nog wel eens in de vingers.”

Het moeten opkomen voor zichzelf wordt versterkt door de enorme concurrentie op de markt. Veel respondenten geven aan dat andere zzp’ers in de culturele sector nog vaak akkoord gaan met te lage uurtarieven: “Er zijn culturele/creatieve ondernemers en organisaties die de markt verzieken, omdat ze voor veel te lage uurtarieven werken uit angst om anders de opdracht niet te krijgen.” Het effect hiervan is volgens sommige respondenten dat collega zzp’ers niet hoger inzetten en/of vaker afgewezen worden voor opdrachten: “Ik vind het geen probleem om te onderhandelen over een passend uurtarief. Alleen wordt deze onderhandeling vaak belemmerd doordat andere zzp’ers akkoord gaan met een lager tarief. Hierdoor willen/kunnen opdrachtgevers vaak niet met mij meegaan. De uurtarieven voor de verschillende functies lopen dan te ver uiteen.”

Daarnaast verleggen culturele instellingen het probleem van ontoereikende budgetten naar hun opdrachtnemers. Hierdoor wordt de zzp’er geacht zich maar te conformeren aan wat hen wordt aangeboden: “Veel opdrachtgevers zeggen dat ze geen budget hebben en willen dat je iets gratis, voor een vriendenprijsje of voor je eigen portfolio doet.”

Hoe nu verder?

De verantwoordelijkheid voor eerlijke tarieven ligt volgens de zzp’ers die mededen aan dit onderzoek voornamelijk bij de opdrachtgevers (88,6%), maar ook bij henzelf (82,5%). Daarnaast ligt er ook een stuk verantwoordelijkheid bij de brancheverenigingen (44,7%), de overheid en de vakbonden: “Het blijft complex. Een grote verantwoordelijkheid ligt bij ons zelf. Zo lang mensen voor 20 euro per uur klusjes blijven doen, blijven er problemen voor mensen die normaal willen verdienen. Ik snap heus wel dat er in de sector liever geld wordt uitgegeven aan de makers dan aan ‘overhead’. Maar we moeten af van die onderbetaling in de hele sector, want in het geval van ‘kantoorwerkers’ leidt het tot een uitstroom (of anders gezegd, géén instroom) van talent. Je gaat toch niet voor een appel en een ei werken als je bij een commerciële partij het viervoudige kan verdienen?” 

Het is volgens de zzp’ers die mee hebben gewerkt aan deze peiling dus belangrijk dat zij zelf hun grenzen aangeven bij de sector door niet in te stemmen met een te laag uurtarief. Het is werken aan een mentaliteitsverandering, waarbij zzp’ers solidair zijn met elkaar en duidelijke richtlijnen worden geschetst voor eerlijke uurtarieven. Om dit te bereiken moet er volgens de zzp’ers eerst bewustwording worden gecreëerd over dit probleem.

Wil je samen met andere professionals uit de culturele sector verder praten over dit onderwerp en de manieren waarop bewustwording gecreëerd kan worden? Cultuurmarketing organiseert op 14 april een online bijeenkomst over de resultaten van dit onderzoek en de te nemen vervolgstappen.