Zo leest de online lezer

Internetgebruikers lezen webpagina’s slechts vluchtig. Ze scannen een pagina, zijn gefocust op plaatjes en foto’s, en klikken door als ze niet in één oogopslag vinden wat ze zoeken. Of, zoals interfacespecialist Steve Krug het omschrijft: voor de internetgebruiker is een website een “reclamebord dat voorbij zoeft terwijl je 100 kilometer per uur rijdt.” In dit artikel onderzoeken we hoe webtekst gelezen wordt.

SEO: voor optimale vindbaarheid

Als je de teksten op je website niet goed opbouwt en formuleert, is het zonde van je tijd dat de webbezoeker deze niet (goed) leest. Daarnaast is het slecht voor je vindbaarheid op Google en elke andere zoekmachine.  Een webtekst is namelijk het belangrijkste onderdeel van je SEO, de Search Engine Optimalization.

Met de goede woordkeuze, opbouw en trefwoorden, in combinatie met een goede leesbaarheid en een mooie opmaak, wil je voor elkaar krijgen dat de bezoeker naar jouw website komt vanuit een zoekmachine, én jouw product koopt of diensten inhuurt. Of, in de culturele sector: tickets voor jouw voorstelling, tentoonstelling, of concert koopt.

Tekst scannen

Steve Krug benoemt in zijn toonaangevende boek over internet marketing Don’t Make Me Think: A Common Sense Approach to Web Usability uit 2000 (een herziene editie is uitgebracht in 2014) drie belangrijke feiten waar je als webschrijver rekening mee moet houden:

1. Bezoekers lezen pagina’s niet. Ze scannen ze.

2. Bezoekers maken geen optimale keuzes. Ze gaan voor ‘de eerste de beste’.

3. Bezoekers zoeken niet uit hoe dingen werken. Ze rommelen maar wat aan.

De belangrijkste oorzaak van alle drie deze feiten is haast. Op een enkele recreatieve websurfer na, zijn de meeste internetgebruikers op zoek naar iets specifieks, en ze willen dit in één, hooguit twee, oogopslagen vinden.

De gemiddelde lezer heeft tekst leren scannen, wat zijn oorsprong vooral heeft in het lezen van kranten. De indeling en het kopgebruik in kranten staat aan de basis van hoe mensen gewend zijn om te lezen.

Zeven kenmerken van beeldschermlezen

Rob de Groot van Artformatie werkt dit nog verder uit. Hij zet de kenmerken van lezen van een beeldscherm op een rijtje:

• Lezen van tekst op papier is minder vermoeiend dan lezen van tekst op een beeldscherm. Het tempo bij beeldschermlezen ligt 20 tot 30 % lager dan bij papierlezen.

• Beeldschermlezers zijn ongeduldig en willen snel informatie inwinnen. Wanneer het laden van een pagina te lang duurt, klikken ze weg. Ook als de aard van de informatie niet onmiddellijk duidelijk is, verlaten ze de pagina.

• Lappen tekst en lange zinnen dragen ten negatieve bij aan de leesvermoeidheid bij beeldschermlezers.

• Beeldschermlezers lezen ‘verticaal’: ze scannen een pagina op koppen en illustraties voordat ze echt beginnen te lezen.

• Visuele ondersteuning is bij een webtekst veel essentiëler dan bij papiertekst. Foto’s, video’s, grafieken en tabellen breken en illustreren de tekst.

• Beeldschermlezers verwachten interactiviteit, maatwerk en snelheid van een website.

• Beeldschermlezers gaan kriskras door een website heen, waardoor elke tekst op zichzelf staat. De ‘vaste’ volgorde die bij papierlezen vaak geldt, gaat bij beeldschermlezen compleet overboord.

Het F-patroon in de oogbeweging

Een goed voorbeeld van dit laatste punt vinden we terug in het onderzoek van de Nielsen Norman Group, een vooraanstaand Amerikaans adviesbureau op het gebied van  interface- en gebruikerservaring. Zij onderzochten de oogbewegingen van ruim 230 webgebruikers, bij het bezoeken van in totaal duizenden websites.

De conclusie was dat websitebezoekers in eerste instantie op horizontale wijze over een webpagina gaat, en daarna op verticale wijze de rest van de pagina doorlopen. Daarbij zijn de horizontale oogbewegingen steeds korter, zodat een zogenaamd ‘F-patroon’ ontstaat.

Het linker plaatje is een informatieve pagina, met veel tekst. De middelste afbeelding is een webshop, en het rechter plaatje is de resultatenpagina van een zoekmachine. Waar het rood is, blijven de ogen het langst hangen, bij de kleur geel gemiddeld lang, en bij de kleur blauw slechts fracties van seconden.

De Nielsen Norman Group geeft op basis van dit onderzoek het volgende advies:

• Gebruik niet teveel tekst, want de bezoeker van je site zal het niet allemaal lezen.
• Zet de belangrijkste informatie in de eerste twee paragrafen.
• En maak goed gebruik van tussenkoppen, paragrafen en bulletpoints.

Tips en trucs

Wat is dan een goede werkwijze om een aantrekkelijke en vooral wervende webtekst te schrijven? Uit bovenstaande valt in ieder geval te concluderen dat korte zinnen en alinea’s, opsommingen en lijstjes, goede koppen en tussenkoppen, doelgroepgericht schrijven en een goede verdeling van de informatie belangrijke aandachtspunten zijn, en handige middelen om goede webtekst te schrijven.